بررسی و تفسیر علمی: مداخله فعالیت بدنی مبتنی بر اپلیکیشن در زنان با سابقه اختلال فشارخون بارداری

بررسی و تفسیر علمی: مداخله فعالیت بدنی مبتنی بر اپلیکیشن در زنان با سابقه اختلال فشارخون بارداری  

دکتر رضا لنکرانی-جراح 

 خلاصه  

این کارآزمایی بالینی تصادفیسازی شده (RCT) دو مداخله مبتنی بر اپلیکیشن را برای افزایش فعالیت بدنی متوسط تا شدید (MVPA) در ۶۱۹ زن با سابقه اختلال فشارخون بارداری (HPD) ارزیابی کرد. مداخلههای انگیزشی (مصاحبه انگیزشی) و عملی (هدفگیری فرایندهای انگیزشی، ارادی و خودکار با استفاده از تکنیکهای تغییر رفتار) با گروه کنترل (دریافت اطلاعات سلامت پایه) مقایسه شدند. MVPA با استفاده از ردیابهای پوشیدنی در خط پایه، پایان مداخله (هفته ۹) و پیگیریهای ۳ و ۱۲ ماهه (هفتههای ۲۱ و ۶۱) اندازهگیری شد. یافتههای کلیدی عبارتند از:  

- عدم اثرگذاری معنادار مداخلهها بر MVPA در مقایسه با گروه کنترل.  

- سطح بالای MVPA در خط پایه (میانگین ۲۴۲ دقیقه/هفته؛ ۶۶٪ فراتر از دستورالعمل WHO) در تمام گروهها پس از مداخله کاهش یافت.  

- گروه عملی بهبود در فرایندهای انگیزشی/ارادی (مثل برنامهریزی مقابله، تعهد) را نشان داد، اما بر فرایندهای خودکار (استرس/احساسات) تأثیری نداشت.  

- نرخ بالای ریزش نمونه (۷۱٪ در ۱۲ ماه) و اثر سقف ناشی از سطح فعالیت بالای خط پایه بهعنوان دلایل احتمالی بیان شدند.  

---

 نقاط قوت  

۱. طراحی دقیق:  

   - روششناسی RCT با تصادفیسازی، کورسازی و لایهبندی، اعتبار داخلی را تضمین کرد.  

   - رعایت دستورالعملهای CONSORT و پیشثبتنام، شفافیت را افزایش داد.  

۲. مداخلات مبتنی بر نظریه:  

   - پایهریزی بر مدل تغییر رفتار یکپارچه (IBC) با تلفیق علوم رفتاری و اقتصاد.  

   - مشارکت بیماران در طراحی اپلیکیشن، ارتباط با جمعیت هدف را تقویت کرد.  

۳. اندازهگیری عینی:  

   - ردیابی MVPA با Fitbit، سوگیری گزارشدهی خودمراقبتی را کاهش داد.  

۴. پیگیری طولی:  

   - ارزیابیها در ۳ و ۱۲ ماهه، بینشهایی درباره اثرات بلندمدت ارائه داد.  

۵. تحلیل جامع:  

   - تحلیلهای حساسیت (پروتکل-محور، جایگزینی چندگانه) و ارزیابی فرایند (وفاداری، پذیرش) چالشهای ریزش و اجرا را پوشش داد.  

۶. بینشهای زیرگروهی:  

   - تحلیل اکتشافی نشان داد مداخله عملی برای شرکتکنندگان با MVPA پایین در خط پایه مفید است، که نشاندهنده پتانسیل رویکردهای شخصیسازیشده است.  

---

 نقاط ضعف  

۱. ریزش بالای نمونه:  

   - ریزش به ۷۱٪ در ۱۲ ماه رسید که خطر سوگیری انتخابی و کاهش قدرت آماری را افزایش داد. اگرچه تحلیلهای حساسیت نتایج را پایدار نشان دادند، ریزش متفاوت بین گروهها (مثلاً ۳۲٪ در گروه عملی vs. ۲۲٪ در کنترل) ممکن است بر نتایج تأثیر گذاشته باشد.  

۲. گروه کنترل فعال:  

   - گروه کنترل ردیاب تناسباندام و اپلیکیشن با عناصر بازیواره دریافت کرد که خود میتواند یک مداخله محسوب شود. این موضوع تضاد بین گروهها را کاهش داد و ممکن است به اثر سقف منجر شده باشد.  

۳. سطح فعالیت بالای خط پایه:  

   - شرکتکنندگان از ابتدا فعال بودند (۶۶٪ فراتر از دستورالعمل WHO)، که فضای کمی برای بهبود باقی گذاشت. جذب افراد کمفعال ممکن است نتایج متفاوتی ایجاد کند.  

۴. عدم تأثیر بر فرایندهای خودکار:  

   - گروه عملی نتوانست فرایندهای خودکار (مثل کاهش استرس) را تغییر دهد، که برای پل زدن بین قصد و رفتار حیاتی است. مؤلفههای ذهنآگاهی/روانشناسی مثبت ممکن است به اندازه کافی قوی نبوده باشند.  

۵. تعمیمپذیری:  

   - نمونه با تحصیلات بالا (۶۷٪ دارای مدرک لیسانس) و جمعیت هلندی، کاربردپذیری در زمینههای اجتماعی-اقتصادی متنوع یا جهانی را محدود میکند.  

۶. طراحی مداخله:  

   - عدم وجود دستورالعملهای ساختاریافته ورزشی یا تشویق مستقیم به MVPA ممکن است ارتباط بین تغییرات روانشناختی و رفتار را تضعیف کرده باشد.  

---

 تفسیر  

این مطالعه چالشهای ترویج MVPA در جمعیتهایی که از پیش دستورالعملهای فعالیت را رعایت میکنند، برجسته میکند. یافتههای خنثی با تحقیقات پیشین همسوست که اثرات بلندمدت محدود مداخلات مبتنی بر اپلیکیشن، بهویژه در حضور فعالیت بالای خط پایه، را نشان میدهند. با این حال، بهبود فرایندهای انگیزشی/ارادی حاکی از فعالسازی پیشنیازهای روانشناختی تغییر رفتار است، حتی اگر به MVPA تبدیل نشده باشد.  

پیامدهای کلیدی برای تحقیقات آینده:  

- هدفگیری جمعیتهای کمفعال: مداخلات ممکن است در افرادی که زیر آستانه فعالیت هستند مؤثرتر باشند.  

- تقویت هدفگیری فرایندهای خودکار: ادغام استراتژیهای تشکیل عادت قویتر (مثل نشانههای محیطی، ابزارهای مدیریت استرس).  

- بازنگری شرایط کنترل: استفاده از گروههای کنترل غیرفعال (مثلی لیست انتظار) برای جداسازی بهتر اثرات مداخله.  

- مدیریت ریزش نمونه: اجرای استراتژیهای حفظ نمونه (مثل مشوقها، بازخورد شخصیسازیشده) در مطالعات بلندمدت.  

علیرغم محدودیتها، این کارآزمایی به درک پیچیدگیهای مداخلات دیجیتال سلامت و نیاز به رویکردهای ظریف در جمعیتهای پرخطر کمک میکند.  

--- 

نتیجه گیری: 

اگرچه مداخلات منجر به افزایش MVPA نشدند، این مطالعه درک ما از طراحی اپلیکیشنهای مبتنی بر نظریه و اهمیت ویژگیهای خط پایه در اثربخشی مداخله را پیشبرد. تحقیقات آینده باید بر مکانیسمهای تغییر رفتار خودکار و جذب گروههای کمفعال تمرکز کنند.

Dr. Reza Lankarani